آموزش موسیقی

ویولن یکی از محبوب ترین و پرطرفدارترین سازها برای آموزش است. این ساز با وجود ظاهر کوچکش، تاثیر بسیاری بر موسیقی در طول سالیان داشته است و قطعات بسیاری برای این ساز چه در اجراهای گروهی و چه برای اجرای سولو نوشته شده است که بسیار از آنها هم بسیار مشهور شده اند. بطور کلی ساز ویلون هم برای اجراهای سولو و هم برای هم نوازی با سایر سازها در ارکستر، سازی بسیار پر اهمیت است.

ساز ویولن در دسته بندی سازهای زهی - آرشه ای قرار می گیرد و محل تولد آن نیز کشور ایتالیا است. از مشهورترین نوازندگان ساز نیز می توان به آنتونیو ویوالدی و نیکولا پاگونینی اشاره کرد.

خانواده ویولون

خانواده ی ویولون ها شامل سه ساز ویولون، ویولا، و ویولون سل است، که هرکدام در منطقه ی زیر، میانی و بم صدا می دهند. اما ساز کنترباس در دسته بندی خانواده ی ویلون قرار نمی گیرد که از شانه های شیبدار این ساز مشخص است.

درباره ساز ویولن

برای نواختن ساز ویولن، معمولا آن را روی شانه چپ قرار داده و با دست راست و به وسیله ی آرشه آن را می نوازند، البته نوازندگان چپ دست در نحوه ی نواختن ساز و حتی تهیه ی نوع ساز تفاوت هایی با سایر نوازندگان دارند. آنچه که ساز ویولن را به سازی جهانی و بین المللی تبدیل می کند، انعطاف پذیری بالا و قابلیت سازگاری با موسیقی فرهنگ ها و قوم های مختلف است.

تاریخچه ی ویلون

ویولون یک ساز بسیار ظریف و فرنگی است که از کنار هم قرار گرفتن 58 قطعه مختلف ساخته می شود، این قطعات به شکلی بسیار ظریف و دقیق کنار هم قرار می گیرند و در مجموع وزنی حدود 400 گرم دارند. اولین حضور این ساز مربوط به قرن نهم میلادی می شود و طبق عقیده ی بسیاری از عالمان عرصه ی موسیقی، ویولن نمونه ی کامل شده ی  ساز رباب است. رباب سازی بود که زمانی که به اروپا رسید، تغییراتی بر آن شکل گرفت و نام آن به ربک تغییر یافت. عده ای معتقدند ساز رباب ریشه در کشورهای عربی داشته است و نمونه های اولیه ی این ساز دارای سوراخ هایی بر روی ساز بوده است که به مرور زمان این سوراخ ها از روی ساز حذف شدند. همچنین نمونه ی اولیه ی این ساز دارای سه سیم بوده است. ساز تکمیل شده و به روز شده از قرن یازدهم به بعد و در اروپا رواج داشته است.

بسیاری از مورخان بر این باور هستند که تاریخچه ی ویولن امروزی به این شکل است که اوایل قرن شانزدهم در نواحی شمالی ایتالیا پیدا شد. این ناحیه از ایتالیا در قرن های آتی نیز سنت ساختن ساز ویولن را حفظ کرد. معمولا چوب افرا برای ساختن این ساز در نزد سازندگان بسیار محبوب بود و امروز هم از این چوب برای ساخت ویولن استفاده می شود. این چوب در نواحی لومباردی به فراوانی یافت می شد.

شهر برسیا که در دامنه ی کوه های آلپ قرار دارد، اولین شهری بود که در زمینه ی ساخت ویولن به مهارت کامل و عالی رسید. در فوریه ی سال 1539 بود که هنرمند برجسته ای به نام آندره آ آماتی که استاد تمام در زمینه ی سازندگی ویولن بود، یک خانه را اجاره کرد (و بعدها خرید) و آن را به ورکشاپ آموزشی در کرمونا تبدیل کرد.

این خانه تا دویست سال آینده تحت مالکیت اعضای خانواده ی او و نوادگانش بود و به یکی از برجسته ترین ورکشاپ های سازی در اروپا تبدیل شد.

نخستین سازنده ی ساز ویولن شخصی ایتالیایی به نام گاسپارو برتولتی بوده است که عده ای او را مخترع این ساز می دانند. یکی از شاگردان برتولتی، آندره آماتی بود که خود سازنده و نوازنده ی معروف ویولن بود و از شاگردان معروف وی می توان از آنتونیو استرادیواری نام برد که جزو بهترین سازنده های ویولن در دنیا محسوب می شود.

از آن زمان تا امروز هنوز فردی در دنیا پیدا نشده که بتواند هنر استرادیواری را کامل کند، یا حتی در ساخت ویولن هم سطح او بوده و بتواند سازی به زیبایی یا خوش صدایی سازهای وی بسازد. سازهای استرادیواریوس از نظر ظاهری به جلوه ی خورشید بر روی ابریشم تشبیه می شدند و از حیث نرمی و لطافت نیز به تابش خورشید بر روی پوستی ابریشمین شبیه بوده اند.

ویولن ایرانی یا ویولن خارجی

بسیاری از افراد علاقمند به یادگیری ویولن، تمایل به یادگیری نواختن آهنگ های ایرانی با ویولن دارند. اما لازم به ذکر است برای شروع به یادگیری هر سازی  باید ابتدا به روش اصلی نواختن اقدام به یادگیری کنید. ویولون نیز سازی غربی و غیر ایرانی است، بنابراین شیوه ی اصلی نواختن آن نیز شیوه یا متد آموزش غربی است.

برای شروع با سبک کلاسیک آغاز به یادگیری کنید. از طرفی برای ایرانی نواختن، به موسیقی ایرانی گوش دهید تا گوشتان کامل با موسیقی ایرانی آشنا شود. برای درست نواختن موسیقی ایرانی، ردیف های ویولن ایرانی را یکبار بطور کامل یاد بگیرید.

برای شروع به یادگیری ویولن چقدر تمرین کافی است؟

بخاطر داشته باشید که با تکرار یادگیری شکل میگیرد. با تمرین مداوم و وقت کافی، با هر مقدار سن کم یا زیاد، قادر به یادگیری ساز ویولون و نواختن آن به شکلی گوش نواز خواهید بود. شرط اول برای یادگیری نواختن هر سازی علاقه، و سپس پشتکار و مداومت، حوصله و برنامه ریزی برای تمرینات منظم است.

اگر تصمیم دارید شروع به یادگیری این ساز (یا هر ساز دیگری) بکنید، در نظر بگیرید که برای رسیدن به نتیجه ی دلخواهتان باید برای تمرین وقت اختصاص بدهید. پیشنهاد اکثر مدرسان موسیقی حداقل یک ساعت در روز تمرین متمرکز بر روی ساز برای شروع راه و در مقاطعی بیشتر از این مقدار است.

چه سنی برای یادگیری نواختن ویولون مناسب است؟

توانایی های انسان آنقدر فوق العاده است که در هر سنی امکان یادگیری و استفاده از هر مهارتی را خواهد داشت، موسیقی نیز در هر سنی قابل یادگیری است و به میزان علاقه مندی فرد بستگی دارد. با این وجود یاد گرفتن ویولن در سنین مختلف ویژگی های متفاوتی خواهد داشت. برای نمونه:

برای افراد بالای 30 سال به خاطر بلوغ مغز در تحلیل چرایی موضوعات و فهم آسان آموزش های اساتید، آموختن ساز ممکن است و می توانند به راحتی، اما با کمی تمرین بیشتر ساز مورد علاقه ی خود را یاد بگیرند.

در رده ی سنی 18 تا 30 سال نیز به دلیل شور و هیجان بالا و عشق به موسیقی و ساز، معمولا انگیزه ی هنرجویان بسیار بالاست و باتوجه به انرژی بالای خود می توانند شروع به یادگیری کرده و پیش بروند.

اما مطمئنا بهترین رده ی سنی برای شروع یادگیری موسیقی سنین 7 تا 18 سالگی است. با وجود اینکه در این رده ی سنی قدرت تحلیل و پردازش مغز هنوز کامل نشده و به بلوغ نرسیده است، اما توانایی فرا گرفتن و انعطاف پذیری ذهن، بسیار به هنرجو کمک می کند که بتواند از طریق آموزش درست و برنامه ریزی و تمرین مرتب به نتیجه ای عالی برسد.

بخش های مختلف ساز ویولون

قسمت های ساز ویولن عبارتند از :

آرشه

یا کمان ترکه ای چوبی است که رشته های مویی دم اسب، در طول آن کشیده شده است و به دو سر آن ثابت شده است.

تنه

جعبه ای که مابین تخته ی روئی و تخته ی زیرین و جداره های طرفی محصور شده است.

دسته یا گردان

در واقع دنباله ی چوب آبنوس تکیه سیم هاست که محل انگشت گذاری نوازنده در قسمت بالای آن قرار دارد. نوازنده ی ویولن قادر است ، در تمام طول چوب آبنوس انگشت گذاری کند ، انتهای دسته به جعبه ی کوچکی ختم می شود که سیم ها در درون آن به دور گوشی های کوک پیچیده می شوند.

خرک

بین سیم ها و طبله ی ویولن قرار گرفته و فشار سیم ها آن را عمود نگه می دارد. نقش خرک ان است که ارتعاش سیم ها را به طبله و به جعبه ی ویولن منتقل می کندو نیز در داخل جعبه میله ای چوبی تقریبا زیر خرک ، اندکی بلند تر از جدار طرفی قرار داده شده که شکل گرده ماهی ، طبله و زیره را حفظ می کند.

گریف

از آبنوس ساخته شده است و در طول گردن ویولن چسپیده است و تا میانه ی جعبه ی ساز ادامه دارد . گریف جایی است که نوازنده با انگشت خود سیم را به آن می چسباند و به این ترتیب طول سیم را کوتاه می کند و نت های مختلف را می نوازد. تا آخر تنه ی ویولن کشیده شده است. با زهی از جنس روده یا پلاستیک به دکمه ای که در قسمت پایین جدار تعبیه شده بند می شود.

سیم ها

سیم ها از جعبه ی کوچک سر ساز آغاز شده در طول چوب آبنوس ، تکیه گاه سیم ها ادامه یافته 7 از روی خرک عبور کرده و در سیم گیر مهار می شود . سیم های ویولن قبلا از روده ی گوسفند «زه» ساخته می شد. امروزه در سیم های بم تر ، روی روده سیم فلزی نازکی می پیچند و در سیم های زیر تر از مفتول فلزی تنها استفاده می شود.

سیم گیر

از آبنوس ساخته شده است و در فاصله ی اندکی با خرکنقش

روش صحیح نگه داشتن ویولون و آرشه

برای درست نگه داشتن ویولون به نکات زیر توجه کنید:

• ویولن را باید به شکل افقی و موازی با زمین نگه داشته و باید زاویه ی اندکی به سمت چپ داشته باشد.
• ویولن را روی ترقوه سمت چپ خود قراردهید و با استفاده از سمت چپ چانه تعادل ویولون را حفظ کنید.
• می توانید از شانه ی خود برای نگه داشتن ویولون استفاده کنید. بسیاری از ویولونیست‌ها از این روش استفاده کرده و از شانه خود بعنوان تکیه‌گاه استفاده می‌کنند.

نکات مربوط به دست چپ:

• آرنج شما دقیقا باید زیر مرکز ویولن قرار بگیرد.

• مچ دست خود را باید اندکی خم کنید.
• از مچ دست بعنوان تکیه‌گاه گلویی (گردن) ویولن استفاده نکنید
• انگشت شصت باید روبروی انگشت دوم یا سوم دست باشد.
• بین انگشت شصت و انگشت اشاره باید یک فضای منحنی خالی وجود داشته‌باشد (انگشت شصت و اشاره باید حالت C به خود بگیرند).

ژست صحیح

هنگام ایستادن، شانه خود را صاف نگه‌دارید و در زانوهایتان احساس راحتی‌کنید. برخی ویولونیست‌ها ترجیح می‌دهند اندکی پای چپ خود را جلوتر قراردهند.

برای نشستن، یک صندلی سفت و محکم را انتخاب کنید تا هنگام بلندشدن، راحت‌تر بلندشوید(بهتر است از صندلی نرم استفاده نکنید). برخی ویولونیست‌ها هنگام نشستن روی صندلی اندکی پای چپ را خود جلو می‌اندازند.

نحوه ی نگه داشتن کمان

• دستتان را شل‌کنید، مچ دست چپ خود را به آرامی بچرخانید و انگشتان خود را در یک موقعیت مناسب قراردهید.
• نوک انگشت شصت باید نقطه اتصال قورباغه‌ای را لمس‌کند
• انگشتان را به آرامی در بالای کمان ویولن، خم‌کنید
• انگشت وسط باید روبروی انگشت شصت قرار بگیرد

منبع: سایت گوشنوازان / پکیج فیلم آموزش ویولن از مبتدی تا پیشرفته - از صفر تا صد