آموزش موسیقی

درس این جلسه را با تمرینی از کتاب ذوالفنون شروع می‌کنیم که در واقع مروری بر کشش زمانی‌های مختلف و نت‌هایی است که تا الان یاد گرفتیم. تمرین اول صفحه 22 کتاب، با عنوان تمرین نت‌های سفید و سیاه بر روی سیم اول است. دقت داشته باشید میزان نما ما در این تمرین 4/4 می‌باشد.  

نکته‌ای که در این تمرین وجود دارد این است که تمام نت‌ها بر روی سیم دوم یا سیم سل نواخته می‌شوند. ممکن است نت دو در این تمرین برای شما یادآور نت دو دست باز بر روی سیم اول باشد، اما اگر دقت کنید بالای نت دو یک منحنی وجود دارد که نشانگر انگشت گذاری روی سیم دوم بوده و عدد 3 بالای آن به معنای گرفتن نت با انگشت سوم است.

بنابراین در این تمرین نت دو پرده ششم سیم دوم می‌باشد که با انگشت سوم گرفته می‌شود.

تمرین بعدی تمرین روی سیم دوم در صفحه 23 کتاب می‌باشد. سعی کنید نت خوانی را انجام داده و سپس به سراغ نواختن تمرین بروید. اگر برای خواندن نت‌ها تردید داشتید یا نام آن‌ها را فراموش کردید می‌توانید از معرفی نت‌ها بر روی پنج خط حامل کمک بگیرید و آن را دوباره مرور کنید. ضمنا به عدد هایی که برای انگشت گذاری بر روی سیم دوم بالای نت‌ها قرار گرفته است دقت کنید.

نکته‌ای که در این تمرین قابل توجه است میزان نما ¾ می‌باشد. همان‌طور که آموختید این میزان نما به معنا 3 کشش زمانی سیاه در هر میزان است. ضمنا این تمرین بر روی سیم اول انجام می‌شود؛ بنابراین مانند تمرین‌های قبل فراموش نکنید انگشت گذاری را درست انجام داده و برای گرفتن نت فا با انگشت سوم، سعی کنید انگشت اول و دوم خود را بر روی پرده‌های قبل ثابت نگه دارید.

دست راست مهم‌ترین بخش در نوازندگی ساز سه تار است. همانطور که می‌دانید ما سه تار را با انگشت اشاره می‌نوازیم، بنابراین معمولا ناخن این انگشت را کمی بلند نگه می‌داریم یا در صورت کوتاه بودن ناخن از مضراب فلزی استفاده می‌کنیم.

لازم است به یک نکته مهم اشاره کنیم که ممکن است برای برخی از هنرجویان سوال باشد. رایج ترین حالت برای مضراب زدن با دست راست است. حال افرادی که چپ دست هستند اغلب نگران این موضوع هستند که چگونه با دست راست سه تار بنوازند.

لازم است بدانید شما با هر دو دستتان می‌توانید مضراب بزنید زیرا در هر صورت دستان شما احتیاج به تمرین دارند، اما توصیه می‌کنیم سه تار را با همان سیستم رایج یعنی مضراب زدن با دست راست و انگشت گذاری با دست چپ بیاموزید.

برای مضراب زدن همانطور که در فیلم جلسه دوم مشاهده می‌کنید لازم است مراحل را به ترتیب انجام دهید و با حوصله بر روی آنها تمرین کنید. در ادامه نحوه مضراب زدن را مرحله به مرحله بازگو می‌کنیم.

مراحل تمرین برای مضراب زدن

• دست راست را حالت نیمه مشت می‌کنیم.
• سعی کنید چهار انگشت شما از هم زیاد فاصله نگیرند.
• انگشت شست خود را به موازات قوس بالایی صفحه قرار دهید.
• دقت کنید کف دست شما روی سیم‌ها حالت گرد داشته باشد و به سیم‌ها نچسبد.
• دست راست شما باید کمی زاویه داشته باشد. سعی نکنید دستتان عمود بر صفحه باشد.
• انگشت وسط را کمی آزاد کنید تا انگشت اشاره به راحتی حرکت کند.
• انگشت شست خود را از بند اول و دوم خم کنید به سیم‌ها ضربه بزنید و به سمت کف دست خود ببرید به صورتی که کف دست خود را لمس کنید. به هیچ وجه برای این تمرین نگران برخورد ناخن به چوب صفحه یا به صدا درآمدن همه سیم‌ها نباشید و فقط بر روی حالت دست راست خود تمرکز کنید.

سعی کنید به صورت منظم و با شمارش شروع به مضراب زدن کنید و این تمرین را بدون عجله و با آرامش انجام دهید. ضمنا این کار به آمادگی ذهن شما برای تمرین‌های ریتم ، وزن و .. کمک خواهد کرد.

تمرین‌هایی که تا اینجای کار انجام دادیم مربوط به نوع خاصی از مضراب زدن به نام “مضراب راست” است. نوع دیگری از مضراب زدن به نام “مضراب چپ” داریم که دقیقا برعکس عملی است که در مضراب راست انجام می‌دهیم.

یعنی در مضراب چپ انگشت اشاره خود از داخل دست به سمت بیرون حرکت دهید و بر روی سیم ها ضربه بزنید. سعی کنید برای مضراب چپ هم مانند مضراب راست تمرین‌هایی را ابداع کنید و به صورت منظم انجام دهید.

نحوه انگشت گذاری

در این بخش وضعیت دست چپ برای گرفتن دسته و انگشت گذاری را بررسی می‌کنیم.

• دست چپ خود را آزاد کرده و از حالت منقبض خارج کنید.
• مچ دست خود را در راستای ساعد صاف نگه دارید.
• سپس دسته ساز را بین انگشت شست و بند اول انگشت اشاره قرار دهید.
• انگشت شست را بر روی دسته بگذارید اما به هیچ وجه فشار وارد نکنید.
• بند اول انگشت اشاره را خم کنید رو نوک انگشت خود را پشت پرده دوم سیم اول ( نت ر ) قرار دهید.
• سیم را با گوشه سمت چپ انگشت اشاره بگیرید و آن را دقیقا چسبیده به پشت پرده قرار دهید.
• به همین ترتیب انگشت دوم خود را به تمرین اضافه کنید. سعی کنید بدون عوض کردن موقعیت انگشت اول، انگشت دوم را پشت پرده پنجم سیم اول ( نت می ) قرار دهید.

نحوه گرفتن ساز

برای گرفتن ساز ابتدا باید درست یا به عبارتی در حالت ایده آل برای ساز زدن بنشینیم. برای این کار بهتر است بر روی صندلی بنشینیم البته ممکن است تاکنون بسیاری از نوازندگان را دیده باشید که بر روی زمین می‌نشینند، شما هم می‌توانید اینگونه ساز بزنید اما پیشنهاد ما این است که از صندلی استفاده کنید.

برخی نکات برای نشستن بر روی مبل یا صندلی

• بهتر است صندلی دسته دار نباشد تا مانع حرکت آزادانه دست های شما نشود.
• سعی کنید از صندلی یا مبلی که هنگام نشستن بر روی آن فرو می‌روید استفاده نکنید.  
• برای راحتی هنگام نواختن، باید ارتفاع صندلی به گونه‌ای باشد که ران پای شما با سطح زمین موازی باید. ممکن است برخی هنرجویان از زیر پایی استفاده کنند اما توصیه ما استفاده از یک صندلی با ارتفاع مناسب است.

نکاتی که در بالا ذکر کردیم الزامی نیستند اما به هنرجویان توصیه می‌شود در ابتدای کار بدین شکل تمرین کنند. پس از گذشت مدتی تمامی این مسائل برای نوازنده عادی شده و بدون فکر آنها را انجام می‌دهند.  

حال می‌خواهیم ساز را دست بگیریم. برای داشتن حالتی مناسب برای گرفتن ساز سه تار، باید ابتدا کاسه ساز را در محلی بین ران و شکم قرار دهید اما زیاد آن را به خود نچسبانید. می‌توانید رو به روی آیینه بنشینید تا نحوه گرفتن ساز خود را مشاهده کنید. از رو به رو دسته ساز شما باید زاویه حدود 30 درجه با سطح زمین ایجاد کند، دقت داشته باشید دسته را به سینه خود نچسبانید یا زیاد از بدن خود دور نکنید.

صفحه رویی سه تار باید به گونه‌ای قرار بگیرد که وقتی از بالا به آن نگاه می‌کنیم سیم‌ها در یک راستا باشند.

مروری بر نکات مهم هنگام گرفتن ساز

• ساز در محل برخورد ران و شکم قرار می‌گیرد.
• دسته از رو به رو زاویه حدود 30 درجه دارد.
• دست چپ کاملا آزاد بوده و کمی با بدن فاصله دارد.

به طور کلی برای نواختن ساز معمولا کم تنش ترین حالت را انتخاب می‌کنیم. سعی کنید قبل نواختن کمی نرمش کنید و به دست ها و شانه هایتان فشار وارد نکنید.

جمعی از کسانی که به تولید ویالون مشغول هستند، تلاش کرده اند تا راز ساز های اسمیت را به دست بیاورند و کاری که آن ها انجام داده اند، در نوع بسیار جالب است. آن ها با استفاده از تکنولوژی CT Scan سعی کرده اند تا ویالون های اسمیت را بشکافند و متوجه شوند که او از چه روشی برای تولید ساز های خود استفاده کرده است. تکنولوژی CT Scan با استفاده از ترکیب چندین موج X Ray، باعث می شود تا بتوانید 3 بعدی یک جسم را بشکافید و از داخل آن مطلع شوید. آن ها این تکنولوژی را با قرض گرفتن یکی از دستگاه های CT Scan یکی از بیمارستان های استرالیا به دست آوردند و با استفاده از آن، به دنبال این هستند که یکی از ویالون های ساخت اسمیت را کالبد شکافی کرده و متوجه شوند راز این ویالون ها در چیست.

سپس با استفاده از اطلاعات کسب شده، آن ها به تولید یک ویالون مشابه با ویالونی که اسمیث آن را ساخته است می کنند و سپس آن دو را با یک دیگر مقایسه می کنند.

یکی از کسانی که در این تیم حضور دارد می گوید که یکی از ویژگی های بسیار مهمی که ویالون هایی که اسمیت آن ها را تولید کرده از آن بهره مند هستند، چوب هایی است که او در این ساز ها از آن ها استفاده کرده است. او ادامه می دهد: که اسمیت نیز همانند بسیاری از سازندگان، ساز های خود را با استفاده از چوب هایی تولید می کرده است که از اروپا برای او ارسال می شده است. این چوب ها که در مناطقی با آب و هوایی سرد تر نسبت به آب و هوای استرالیا رشد می کنند، باعث می شوند تا ساز ویالون صدای بسیار خوبی را تولید کند. اما مشکل اینجاست که منبع چوب هایی که اسمیت از آن ها استفاده می کرده، ناشناس است.

اما پس از این که نوع چوب شناسایی شد، این تیم این چوب را کاملا مطابق با برش هایی که اسمیث برای ویالون های خود میزده، می تراشند.  یکی از افرادی که در این تیم وجود دارد، دانشجوی طراحی صنعتی است و برش های ویالون جدید و در حال ساخت را با دقتی نزدیک به 1 میلی متر نسبت به ویالون اسمیت می زند.

در قسمت پایانی، قسمت وارنیش باید انجام شود. مرحله ای که از دید بسیاری از کسانی که به تولید ویالون مشغولند، سخت ترین قسمت تولید آن است. چرا که کافی است تا این مرحله را بد انجام دهید و کل ساز شما خراب شود. وارنیش کردن یک ساز باعث می شود تا صدای نهایی، ظاهر و حس ساز ساخته شود و یکی از مهم ترین مرحله های ساخت ویالون است. اما در نهایت ویالونی که تولید شده را نمی توان با ویالون اسمیت مقایسه کرد. برای تولید یک ساز، بسیاری از المان ها همانند چوب شناسی و تسلط کامل بر روی ساز بسیار مهم است. همچنین هنر دست سازنده نیز تاثیر به سزایی دارد. با این که این تیم بسیار به آن کیفیت نزدیک شده اند، اما قطعا هیچ کس نمی تواند ویالون های اسمیت را همانند خود او تولید کند.

اما در عصر جدید، بسیاری از سازندگان ویالون در استرالیا همواره سعی داشته اند تا با استفاده از تکنیک هایی، ویالون هایی را تولید کنند که شباهت بسیاری به ویالون های Arthur Edward Smith دارد. در دورانی که او به ساخت ویالون ها می پرداخت، او یکی از خاص ترین و مرموز ترین سازنده های ویالون بوده است. ساز هایی که او تولید کرده است، به طور بسیار خاصی تولید شده اند که هیچ کس از راز آن ها با خبر نیست. ساز هایی بسیار فوق العاده، با کیفیت بسیار بالا و صدای بی نظیر، که مانند آن را هیچ کس نتوانسته است بسازد. ساز هایی که وی ساخته است را در حال حاضر با قیمتی حدود 100 هزار دلار خرید و فروش می کنند. او در طول زندگی حرفه ای خود، تنها به چند نفر راز های خود را یاد داده است، برای مثال دختر او، در حال حاضر یکی از مشهور ترین سازنده های ویالون در استرالیا می باشد. اما راز ساز های او در چه بوده و چرا بسیاری از سازنده ها سعی کرده اند تا ساز هایی شبیه به او تولید کنند.